Merhaba, JavaScript öğrenme serimizin bu yazısında, programlamanın en temel yapı taşlarından birine, yani Javascriptte temel operatörler ve matematiksel işlemlere dalıyoruz. Eğer daha önce “Javascripte Giriş” ve “JavaScriptte Değişkenler ve Değişken Tanımlama” yazılarıma göz attıysanız, şimdi bu bilgileri bir adım öteye taşıyarak kodumuzu daha işlevsel hale getireceğiz. Matematikle aran nasıl bilmiyorum ama korkma, burada karmaşık denklemler çözmeyeceğiz; sadece JavaScript’in bize sunduğu araçlarla sayılarla oynayacağız. Hazırsan, kahveni al, tarayıcını aç ve başlayalım!
Operatör Nedir ve Neden Önemlidir?
Öncelikle şunu soralım: Operatör ne demek? Basitçe, operatörler, JavaScript’te (ve aslında tüm programlama dillerinde) değerler üzerinde işlem yapmamızı sağlayan sembollerdir. Mesela, iki sayıyı toplamak, bir sayıyı diğerinden çıkarmak ya da iki değeri karşılaştırmak istediğimizde operatörleri kullanırız. Matematiksel işlemler, kod yazarken sıkça karşımıza çıkar; bir alışveriş sepetinin toplamını hesaplamak, bir oyunda puan toplamak ya da bir formda kullanıcı girdilerini değerlendirmek gibi durumlarda bu operatörler hayat kurtarır.
JavaScript’te operatörler birkaç kategoriye ayrılır: matematiksel (aritmetik) operatörler, karşılaştırma operatörleri, mantıksal operatörler ve atama operatörleri. Bu yazıda, özellikle matematiksel operatörler ve onların temel kullanımlarına odaklanacağız. Karşılaştırma ve mantıksal operatörleri ise başka bir yazıda detaylıca ele alacağız. Şimdilik, sayılarla dans etmeye hazır mısın?
Matematiksel Operatörler
JavaScript’te matematiksel işlemleri yapmak için kullandığımız temel operatörler şunlardır:
- Toplama (
+) - Çıkarma (
-) - Çarpma (
*) - Bölme (
/) - Modülüs (kalan bulma) (
%) - Üs alma (
**) - Artırma (
++) - Azaltma (
--)
Bu operatörlerin her birini tek tek inceleyelim ve nasıl çalıştıklarını örneklerle görelim. Tarayıcında bir HTML dosyası açıp <script> etiketleri arasında kodları denemeni şiddetle öneririm. Pratik yaparak öğrenmek, teoriden çok daha etkili!
1.Toplama Operatörü (+)
Toplama operatörü, iki sayıyı bir araya getirir. Matematikteki bildiğimiz toplama işlemiyle aynıdır. Hadi bir örnek yapalım:
let sayi1 = 5;
let sayi2 = 10;
let toplam = sayi1 + sayi2;
console.log(toplam); // Çıktı: 15<br>Burada sayi1 ve sayi2 adında iki değişken tanımladık ve + operatörüyle bunları topladık. Sonuç, toplam değişkenine atandı ve konsolda 15’i gördük.
Ama dikkat! + operatörü sadece sayılarla çalışmaz; string’lerle de kullanılabilir. Buna string birleştirme (concatenation) denir. Örnek:
let ad = "Şahin";
let soyad = "Nazlı";
let tamAd = ad + " " + soyad;
console.log(tamAd); // Çıktı: Şahin NazlıBu durumda +, iki string’i birleştirip araya bir boşluk ekledi. Yani, bu operatörün çok yönlü olduğunu unutmamak lazım; bağlama göre davranışı değişir.
2. Çıkarma Operatörü (-)
Çıkarma operatörü, bir sayıdan diğerini çıkarır. Günlük hayatta hesap makinesinde yaptığımız işlemin aynısı:
let sayi1 = 20;
let sayi2 = 7;
let fark = sayi1 - sayi2;
console.log(fark); // Çıktı: 13Bu kadar basit! Negatif sonuçlar da alabilirsin, mesela:
let sonuc = 5 - 10;
console.log(sonuc); // Çıktı: -5
3. Çarpma Operatörü (*)
Çarpma operatörü, iki sayıyı çarpar. Matematik dersinden hatırladığın çarpım tablosu burada devreye giriyor:
let sayi1 = 4;
let sayi2 = 3;
let carpim = sayi1 * sayi2;
console.log(carpim); // Çıktı: 12Bir alışveriş sepetinde 3 ürünün her biri 4 TL ise toplam maliyeti böyle hesaplayabilirsin.
4. Bölme Operatörü (/)
Bölme operatörü, bir sayıyı diğerine böler. Örnek:
let sayi1 = 15;
let sayi2 = 3;
let bolum = sayi1 / sayi2;
console.log(bolum); // Çıktı: 5Peki ya sıfıra bölme? JavaScript’te bu özel bir durumdur:
let sonuc = 10 / 0;
console.log(sonuc); // Çıktı: InfinityInfinity, JavaScript’in sonsuzluk değeridir. Matematikte tanımsız olan bu durum, burada böyle ifade edilir.
5. Modülüs Operatörü (%)
Modülüs, bir sayının diğerine bölündüğünde kalanını verir. Bu operatör, özellikle bir sayının çift mi tek mi olduğunu kontrol etmek gibi durumlarda çok işine yarar:
let sayi1 = 10;
let sayi2 = 3;
let kalan = sayi1 % sayi2;
console.log(kalan); // Çıktı: 110’u 3’e böldüğümüzde bölüm 3, kalan 1’dir. Bir başka örnek:
let sayi = 8;
console.log(sayi % 2); // Çıktı: 0 (çift sayı)
console.log(7 % 2); // Çıktı: 1 (tek sayı)Bu, ileride döngülerde veya koşullu ifadelerde sıkça kullanacağın bir araç olacak.
6. Üs Alma Operatörü (**)
Üs alma, bir sayının kuvvetini hesaplar. ES6 ile gelen bu operatör oldukça kullanışlıdır:
let taban = 2;
let us = 3;
let sonuc = taban ** us;
console.log(sonuc); // Çıktı: 8 (2³ = 8)Matematikteki 2³ işlemini burada kolayca yaptık. Büyük sayılarla da çalışır:
console.log(5 ** 2); // Çıktı: 257. Artırma Operatörü (++)
Bu operatör, bir sayıyı 1 artırır. Genelde döngülerde kullanılır:
let sayi = 5;
sayi++;
console.log(sayi); // Çıktı: 6Dikkat et, ++sayi ve sayi++ arasında fark var. İlki önce artırır sonra değeri döndürür, ikincisi önce değeri döndürür sonra artırır:
let a = 5;
console.log(++a); // Çıktı: 6 (önce artırır)
let b = 5;
console.log(b++); // Çıktı: 5 (sonra artırır)
console.log(b); // Çıktı: 68. Azaltma Operatörü (--)
Artırmanın tersi, bir sayıyı 1 azaltır:
let sayi = 10;
sayi--;
console.log(sayi); // Çıktı: 9Aynen artırma gibi, --sayi ve sayi-- şeklinde iki kullanım vardır.
Matematiksel İşlemlerde Öncelik Sırası
Matematikte olduğu gibi, JavaScript’te de operatörlerin bir işlem önceliği vardır. Parantezler her zaman en yüksek önceliğe sahiptir, ardından üs alma (**), çarpma ve bölme (*, /), toplama ve çıkarma (+, -) gelir. Örnek:
let sonuc = 2 + 3 * 4;
console.log(sonuc); // Çıktı: 14 (çarpma önce yapılır)Par yatayParantezle değiştirelim:
let sonuc = (2 + 3) * 4;
console.log(sonuc); // Çıktı: 20 (parantez önce yapılır)Bu kuralı aklında tut, çünkü karmaşık ifadelerde işini çok kolaylaştırır.
Gerçek Dünya Örneği: Bir Hesap Makinesi
Şimdi öğrendiklerimizi birleştirip basit bir hesap makinesi yapalım:
let sayi1 = 25;
let sayi2 = 5;
let toplama = sayi1 + sayi2;
let cikarma = sayi1 - sayi2;
let carpma = sayi1 * sayi2;
let bolme = sayi1 / sayi2;
console.log("Toplama: " + toplama); // Çıktı: 30
console.log("Çıkarma: " + cikarma); // Çıktı: 20
console.log("Çarpma: " + carpma); // Çıktı: 125
console.log("Bölme: " + bolme); // Çıktı: 5Bu kodu geliştirip kullanıcıdan sayı almayı ileride öğreneceğiz, ama şimdilik temel operatörlerle neler yapabileceğini görüyorsun.
Son Sözler ve Mini Görev
JavaScript’te temel operatörleri ve matematiksel işlemleri öğrendin. Bu, kod yazarken sürekli kullanacağın bir temel. Şimdi sıra sende: Bu operatörleri kullanarak kendi mini projeni yap. Mesela, bir market alışverişinin toplamını hesaplayan bir kod yazabilir misin? Ya da bir sayının karesini ve küpünü hesaplayan bir script? Deneyimlerini yorumlarda paylaşmayı unutma!
Bir sonraki yazıda, koşullu ifadeler (if, else) ile kodumuza karar verme yeteneği katacağız. O zamana kadar bol bol pratik yap, çünkü kod yazmak öğrenmenin en iyi yolu. Görüşmek üzere!
